Sağlamlıq mövzularında ən çox maraq doğuran suallardan biri də budur: Yediyimiz qidalar bədəndə necə parçalanır və niyə bir hissəsi nəcis kimi xaric olunur?
E-saglam.az xəbər verir ki, əslində, bu uzun və mürəkkəb bir prosesdir. Həzm sistemi qidaları enerji, qida maddələri və suya çevirir, bədənə lazım olmayan hissələri isə tullantı kimi xaric edir.
Həzm prosesi haradan başlayır?
Həzm ağzımızda, daha dəqiqi çeynəmə ilə başlayır. Məsələn, səhər südlə dənli bitkilər yeyirsiniz. Dişlər qidanı xırdalayır, tüpürcək isə amilaza adlı ferment vasitəsilə karbohidratları parçalamağa başlayır. Qida udulduqda, o, yemək borusu vasitəsilə mədəyə düşür.
Mədə – qidanın kimyəvi emalı
Mədə qidanı yalnız mexaniki olaraq qarışdırmır, həm də xlorid turşusu və fermentlər vasitəsilə daha kiçik hissələrə ayırır. Burada karbohidratlar və zülallar parçalanaraq bədənin istifadə edə biləcəyi formaya salınır. Bu proses adətən bir neçə saat çəkir.
Nazik bağırsaq – əsas udulma mərhələsi
Mədədən çıxan qida qarışığı – “xim” – nazik bağırsağa keçir. Burada qaraciyərin istehsal etdiyi öd, həmçinin mədəaltı vəzinin fermentləri işə qoşulur. Bu qarışıq yağları, karbohidratları və zülalları daha da parçalayır.
Nazik bağırsaq insan boyundan dəfələrlə uzun olan, iç səthi villi adlanan milyonlarla xırda çıxıntılarla örtülmüş bir orqandır. Bu villilər qidanın içindəki qida maddələrini qana sorur. Sorulmuş maddələr qan dövranı ilə bütün hüceyrələrə çatdırılır, enerji və toxuma yenilənməsi üçün istifadə olunur.
Yoğun bağırsaq – tullantıların formalaşması
Qida qalıqları nazik bağırsaqdan yoğun bağırsağa keçir. Burada əsas iş suyun sorulmasıdır. Qida qalıqları getdikcə bərkiyir və rəngini qaraciyərdən gələn öddən alır. Öd bakteriyalar vasitəsilə yaşıldan qəhvəyiyə çevrilir. Əgər öd ifrazı olmasa, nəcis açıq rəngdə olar.
Bu mərhələ çox ləng gedir. Yoğun bağırsaqda qidanın qalma müddəti bəzən bir neçə gün çəkə bilər.
Nəcis nədən ibarətdir?
Nəcisin tərkibində əsasən su, həzm olunmamış liflər, ölü hüceyrələr və ən maraqlısı – çoxlu bakteriyalar olur. Çəki baxımından nəcisin təxminən yarısı bakteriyalardan ibarətdir. Onlar həzmin son mərhələsində qida qalıqlarını parçalayır və nəcisin özünəməxsus qoxusunu yaradır.
Həzm sisteminin rolu
Həzm sisteminin hər bir hissəsi – ağızdan yoğun bağırsağa qədər – bədənin enerji və qida maddələri ilə təmin olunmasında mühüm rol oynayır. Bu zəncirdə hansısa mərhələnin pozulması müxtəlif sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər: qida maddələrinin zəif sorulması, ishal və ya əksinə qəbizlik, qarın ağrıları və s.
Həzm prosesi bədənimizin ən mürəkkəb və eyni zamanda həyati funksiyalarından biridir. Qida yalnız enerji mənbəyi deyil, həm də orqanizm üçün tikinti materialıdır. Bədənimizin ehtiyac duymadığı qalıqlar isə təbii şəkildə xaric edilir.
Dr. Brian Robert Boulay, İllinoys Çikaqo Universitetinin dosenti, bu prosesi izah edərək qeyd edir ki, həzm sisteminin hər mərhələsi bir-birinə bağlıdır və sağlam qidalanma bu sistemin düzgün işləməsi üçün əsas şərtdir.
Tərcümə: Könül Oruc
